Wat betekent vruchtgebruik bij een erfenis?

Wat betekent vruchtgebruik erfenis?
Vruchtgebruik is, eenvoudig gezegd, het recht om gebruik te mogen maken van goederen waarvan u niet de eigenaar bent of het recht om de ‘vruchten’ (de opbrengsten) te ontvangen van goederen waarvan u niet de eigenaar bent.

• Heeft u vruchtgebruik gekregen over een huis? Dan mag u toch in het huis blijven wonen, ook al bent u niet de eigenaar.
• Heeft u vruchtgebruik gekregen over vermogen? Dan mag u het rendement (‘vruchten’) van dat vermogen (de rente) gebruiken en opmaken.

Waarom zou u vruchtgebruik opnemen in uw testament?
De belangrijkste reden is de wens om het vermogen over te dragen aan de ene persoon (bijvoorbeeld: de kinderen) terwijl een andere persoon (bijvoorbeeld: de echtgenote) toch ongestoord kan voortleven.

Een praktijkvoorbeeld: Rob & Ria
Rob is onder huwelijkse voorwaarden getrouwd met Ria. Het is voor hen beiden het tweede huwelijk. Rob heeft twee zonen uit zijn eerste huwelijk. De woning waarin Rob en Ria wonen, is alleen eigendom van Rob.

Als Rob niets onderneemt (en dus geen testament laat opmaken), bepaalt de wet dat Ria na zijn overlijden de beschikking krijgt over zijn gehele vermogen op grond van de wettelijke verdeling.  Zij mag de hele erfenis opmaken. De kinderen van Rob krijgen in eerste instantie niets. Zij krijgen ‘slechts’ een vordering op Ria ter grootte van hun erfdeel. Deze vordering is pas opeisbaar op het moment dat Ria komt te overlijden. Dat betekent dat de kinderen van Rob moeten afwachten of er bij het overlijden van Ria nog voldoende vermogen over is om de vorderingen aan hen te betalen.

Rob vindt dat idee niet prettig. Zijn vermogen is grotendeels voor het huwelijk met Ria opgebouwd en hij zou willen dat dit vermogen op zijn zonen overgaat. Dat zorgt voor een dilemma: Rob wil eigenlijk dat zijn twee zonen uit zijn eerste huwelijk zijn woning zullen erven. Aan de andere kant wil hij niet dat Ria na zijn overlijden op straat komt te staan.

De oplossing kan zijn: een testament met daarin het recht van vruchtgebruik. Rob bepaalt dan in zijn testament dat het eigendom van de woning overgaat op zijn kinderen, maar geeft aan Ria het vruchtgebruik op deze woning. Ria kan dus ongestoord in de woning blijven wonen.  

Wat zijn de gevolgen van vruchtgebruik?
Vruchtgebruik zorgt er dus voor dat het eigendom van een goed bij de ene partij terechtkomt, en het recht om het goed te gebruiken (het vruchtgebruik) bij de andere partij.

In ons voorbeeld heeft Ria na het overlijden van Rob het vruchtgebruik gekregen. Dat betekent dat zij in de woning mag blijven wonen terwijl de kinderen van Rob na zijn overlijden eigenaar van deze woning geworden zijn. De kinderen kunnen de woning niet verkopen of verhuren zolang het vruchtgebruik van toepassing is.

In het testament kunnen aanvullende voorwaarden aan het vruchtgebruik worden gekoppeld. Zo kan Rob bepalen dat Ria wel de hypotheekrente en/of de eigenaarslasten verbonden aan deze woning moet betalen.

Wanneer eindigt het vruchtgebruik?
De overledene, de erflater, bepaalt in zijn testament wanneer het vruchtgebruik eindigt. Dit zal in elk geval zijn op het moment dat de vruchtgebruiker (in het voorbeeld Ria) is overleden.

Maar ook kan worden opgenomen dat het vruchtgebruik eindigt na verloop van een bepaalde termijn, op het moment dat Ria hertrouwt of op het moment dat zij wordt opgenomen in een verzorgingshuis.

Wat is het voordeel voor degene die eigenaar wordt van het goed?
In eerste instantie heeft de eigenaar van het goed (in het voorbeeld de kinderen van Rob) geen voordeel van deze regeling. Zij kunnen het goed waarvan zij eigenaar worden namelijk niet verkopen of zelf gebruiken. Pas op het moment dat het vruchtgebruik vervalt (door overlijden van Ria of door het ingaan van de voorwaarden die zijn genoemd bij testament) verkrijgen zij het volledige eigendom van het goed.

Over de waardestijging die het goed in de tussenliggende periode heeft ondergaan, zijn de kinderen geen erfbelasting verschuldigd.  De kinderen hebben in dat geval dus wel een fiscaal voordeel.

Naast de bescherming van de langstlevende echtgenoot, kunnen dus ook fiscale voordelen een reden zijn voor het opnemen van vruchtgebruik in het testament.